Na jarenlange lobby door Wemos en andere maatschappelijke organisaties, publiceerde de Nederlandse regering op 21 oktober de langverwachte Global Health Strategie. De Covid-19 pandemie heeft eens te meer laten zien dat gezondheid geen grenzen kent. Deze strategie kan een krachtig handvat zijn om als Nederland effectief en duurzaam bij te dragen aan mondiale gezondheid. Mits de uitwerking met de juiste urgentie, daadkracht en middelen opgepakt wordt, met oog voor de hiaten op het gebied van toegang tot farmaceutische producten en publiek-private samenwerkingen.
De strategie focust op drie thema’s:
- het versterken van de mondiale gezondheidsarchitectuur en nationale gezondheidssystemen
- het verbeteren van internationale pandemische paraatheid en minimaliseren van grensoverschrijdende gezondheidsdreigingen, en
- het adresseren van de impact van klimaatverandering op volksgezondheid en vice versa.
De strategie die er nu ligt bevat goede aanknopingspunten voor Nederlands Global Health beleid in de komende jaren. Toch identificeren we een aantal hiaten. Zo zijn de analyses en plannen rondom wereldwijde toegang tot medicijnen nog ontoereikend en worden de risico’s van publiek-private samenwerkingen in de gezondheidszorg onvoldoende erkend. Wemos roept het kabinet op om de Global Health strategie de komende tijd verder te ontwikkelen en middelen toe te kennen die nodig zijn om de mondiale gezondheid te optimaliseren.
Positieve start
We zijn blij met de nadruk op primaire gezondheidszorg, inclusief seksuele en reproductieve gezondheid en gezondheidssystemen. Sterke publieke gezondheidszorg vergroot de toegang voor iedereen, ook de meest kwetsbare mensen in de samenleving. Daarbij is het verbeteren van internationale pandemische paraatheid ook een zeer relevant onderwerp wat in de strategie is opgenomen.
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is van groot belang voor coördinatie en technische ondersteuning bij mondiale gezondheidsvraagstukken. Bij Wemos zijn we dan ook positief over het besluit van Nederland om de financiële bijdrage aan de WHO structureel te verhogen. Een slagvaardige WHO is in het belang van iedereen.
Bovendien steunen wij de keuze voor een ‘whole of government’ en ‘health in all policies’ aanpak voor coherent beleid op het gebied van mondiale gezondheid. Als Wemos geloven wij dat een overheidsbrede samenwerking essentieel is om mondiale gezondheid te versterken.
Systemische barrières voor wereldwijde toegang tot geneesmiddelen onvoldoende aangepakt
Ondanks dat het kabinet terecht aandacht schenkt aan het verbeteren van lokale productiecapaciteit voor farmaceutische producten in lage- en midden-inkomenslanden, lijkt er onvoldoende wil om de systemische barrières daadwerkelijk aan te pakken.
Tijdens de Covid-19 pandemie is de grote afhankelijkheid van een kleine groep farmaceutische bedrijven nogmaals pijnlijk duidelijk geworden. Deze wordt grotendeels veroorzaakt door het monopoliseren van intellectueel eigendom, kennis en data die nodig zijn voor de productie van bijvoorbeeld vaccins en geneesmiddelen. In de Global Health Strategie ontbreekt aandacht voor deze barrières en het wegnemen ervan.
Wat Wemos betreft is het cruciaal dat de Nederlandse regering zich niet alleen politiek, maar ook financieel en middels daden inzet voor de verschillende technology transfer initiatieven, zoals WHO’s mRNA hub, WHO’s Covid-Technology Access Pool en de Medicines Patent Pool. Hiermee speelt Nederland niet alleen een verbindende rol, maar laat het ook zien dat het een voorvechter is van eerlijke toegang tot farmaceutische producten wereldwijd. Daarnaast is het cruciaal dat op nationaal en internationaal niveau voorwaarden verbonden worden aan publieke investeringen in Research & Development. . Via voorwaarden zou het poolen van intellectueel eigendom gewaarborgd moeten worden evenals een maximum winstpercentage van producten die ontwikkeld zijn met publieke middelen. Nederland heeft de kans om weer internationaal leider op het gebied van toegang tot medicijnen te worden, zoals onder voormalig ministers Schippers en Ploumen.
Het kabinet belooft een verbindende rol te spelen tijdens het World Local Production Forum in 2023. Wij hopen dat Nederland ook daar een leidende rol laat zien en het niet schuwt ongemakkelijke keuzes te nemen om het systeem rondom toegang tot geneesmiddelen te veranderen. Uiteraard dragen wij vanuit onze expertise op het onderwerp graag bij aan de invulling van het forum.
Blinde vlek voor risico’s van publiek private samenwerking in de gezondheidszorg
Duurzame financiering en versterking van nationale gezondheidssystemen is essentieel voor het bereiken van Universal Health Coverage, inclusief seksuele reproductieve gezondheid en rechten. De strategie erkent dit en zet hierop in. Met enige zorg kijkt Wemos daarom naar de nadruk die gelegd wordt op publiek-private samenwerking en het betrekken van de private, commerciële sector in het kader van versterking van de primaire gezondheidszorg. Het commerciële karakter van dienstverlening in de private sector en het aantrekken van private financiering met publiek geld laten zich niet makkelijk rijmen met toegankelijke zorg.
Voor Universal Health Coverage is een zo groot mogelijke ‘pool’ van publieke middelen nodig, die op zo’n manier wordt ingezet dat primaire zorg toegankelijk en betaalbaar is voor iedereen. Juist in de gezondheidszorg zijn publiek-private samenwerkingen risicovol. Door commercialisering van gezondheidsdiensten nemen de kosten toe. Het – vaak beperkte – overheidsbudget van lage- en middeninkomenslanden lijdt hieronder. Vaak worden de hogere kosten doorberekend in directe betalingen van patiënten. Het resultaat is dan verslechterde toegang tot zorg voor mensen met een laag inkomen. Tot deze groep behoren ook veel jongeren en gemarginaliseerde groepen, de mensen voor wie Nederland in andere fora juist een voorvechter is.
Zowel in de beleidsnota ‘Doen waar Nederland goed in is’, als in deze Global Health Strategie erkent het kabinet de risico’s van publiek-private samenwerkingen in de gezondheidssector onvoldoende en stelt het geen beleid voor om deze risico’s te voorkomen. Wij moedigen Nederland aan om in te zetten op duurzame publieke financiering van gezondheidssystemen en dit te doen vanuit het SDG3 doel: het behalen van health equity en Universal Health Coverage.
Next step: van strategie naar uitvoering
Met de eerste Global Health strategie focust het kabinet op een aantal belangrijke thema’s zoals, coherentie van Nederlands beleid, versterken van primaire gezondheidszorg en de WHO, en het verbeteren van toegang tot medicijnen. Wij zijn positief over deze onderwerpen en zien nu vooral de noodzaak om deze hoofdlijnen verder uit te werken. Daarbij moeten vooral de hiaten op het gebied van toegang tot farmaceutische producten en publiek-private samenwerkingen opgevuld worden. Als dat gebeurt, kan de Nederlandse Global Health Strategie een krachtig instrument zijn voor Nederland om grootste wereldwijde uitdagingen aan te gaan en haar rol als verbinder, vernieuwer en voorvechter van mondiale gezondheid te pakken.
Wemos blijft graag constructief kritisch meedenken, onder andere als lid en medeoprichter van de Dutch Global Health Alliance. Wij zullen input blijven geven op de ontwikkelingen zoals de oprichting van de Nederlandse Global Health Hub en staan open voor gesprekken en bijdragen aan fora zoals de World Local Production Forum. Want mondiale gezondheid raakt ons allemaal.
Foto: Cover document Nederlandse mondiale gezondheidsstrategie 2023-2030
