Op 19 maart 1979 richtte een groep medisch studenten de Werkgroep Medische Ontwikkelingssamenwerking, kortweg Wemos, op. De studenten zagen dat het uitzenden van Nederlandse artsen naar lage-inkomenslanden geen structurele oplossing was voor de gezondheidsproblemen in die landen. Wemos startte als vrijwilligersorganisatie, en organiseerde huiskamerbijeenkomsten, alternatieve colleges en produceerde informatiemappen.
Achtergrond
In 1981 werd 10.000 gulden aan subsidie opgehaald voor het congres ‘Gezondheid en Politiek in Ontwikkelingslanden’. Bijna 1000 deelnemers kwamen op dit congres af, dat vanwege zaalcapaciteit over twee dagen verspreid moest worden. Naar aanleiding hiervan werd Wemos als stichting opgericht met als doel het “kreëren van bewustwording ten aanzien van bijwerkingen, neveneffekten en zinvolheid van westerse gezondheidzorg in derde wereldlanden”.
Onze 40-jarig jubileum animatiefilm laat zien hoe we gedurende de afgelopen 40 jaar uitgegroeid zijn tot een internationale pleitbezorger voor mondiale gezondheid:
Lees hieronder meer over de geschiedenis van een kleine organisatie met grote ambities voor een gezonde wereld.
De beginjaren
In de jaren 80, richtte Wemos zich op drie thema’s:
- De positie van vrouwen in lage- en middeninkomenslanden, met name ten aanzien van gezinsplanning en bevolkingspolitiek;
- Het beleid van de Nederlandse overheid en particuliere instellingen op het gebied van medische ontwikkelingssamenwerking;
- Geneesmiddelenvoorziening en de “derde wereld”.
Succes in zaak Organon (1983-1984)
Eén van de grootste successen in de beginjaren boekte Wemos in 1983 met een campagne tegen het farmaceutische bedrijf Organon. Dit bedrijf verkocht anabole steroïden (Orgabolin) in Bangladesh en Kenia om ondervoede kinderen te behandelen. “Maar ondervoede kinderen hebben gewoon eten nodig. Het is hoogst onethisch om bij hongersnood dit soort schadelijke stoffen te geven”, aldus Wilbert Bannenberg, één van de oprichters van Wemos. Bovendien gaf Organon onvolledige en onjuiste voorlichting. Samen met Ivan Wolffers schreef Wemos het boek ‘Druppels tegen de armoede’. Wemos diende een klacht in bij de Nederlandse Associatie van de Farmaceutische Industrie (NEFARMA). Bij de uitspraak in 1984 stelde de Codecommissie Wemos in het gelijk en verklaarde dat de firma Organon buiten Nederland dezelfde informatie moet verstrekken als in Nederland. De actie leidde tot veel publiciteit en droeg zelfs volgens de toenmalige directeur van Organon “bij aan de bewustwording rond deze problemen”.
De Tweede Kamer neemt in 1984 een kamerbrede motie aan: met ontwikkelingsgeld mogen enkel ‘essentiële geneesmiddelen’ worden gefinancierd. Eind jaren ’80 wijzigt Wemos haar beleidslijn en richt zich op “voorlichting en lobby op het terrein van gezondheid, politiek en de Derde Wereld”. Wemos verkoopt boeken en publicaties die elders niet te koop zijn en leent video’s en diaseries uit. Ook wordt het ‘WEMOS bulletin, tijdschrift voor Medische Ontwikkelingssamenwerking’ uitgegeven; het enige Nederlandstalige tijdschrift dat zich vanuit een breed perspectief bezighoudt met de gezondheidszorg in lage- en middeninkomenslanden (destijds ‘de Derde Wereld’ genoemd). Het heeft een oplage van 800 exemplaren, waarvan 650 naar vaste abonnees worden verstuurd.
Ontwikkelingen in de jaren ‘90
Nieuwe Noord-Zuid tegenstellingen vereisen in het begin van de jaren ’90 een vernieuwde missie. Wemos richt zich onder andere op mondiale gelijke toegang tot gezondheidszorg, het vergroten van het bewustzijn in het Noorden van gezondheidseffecten voor mensen in het Zuiden. Ook stimuleert Wemos de kritische discussie over medische ontwikkelingssamenwerking en beleidsbeïnvloeding ten aanzien van overheden, particuliere organisaties en de industrie in het Noorden. De lobbyactiviteiten verplaatsen zich meer naar Europees niveau.
Wemos in de 21ste eeuw
Rond de eeuwwisseling verschuift de focus naar de nieuwe thema’s:
- Gezonde handel
- Gezondheid in nationale strategieën voor armoedebestrijding=
- Financering van gezondheid
Wemos werkt hieraan door te lobbyen, campagnes te voeren en samenwerking te zoeken met organisaties uit lage- en middeninkomenslanden.
Enkele van de successen in deze jaren:
- 2000: Wemos en de Evert Vermeer Stichting organiseren een politiek debat over de werving van verplegers uit de Filipijnen en Zuid-Afrika. Dit leidt ertoe dat het Nederlandse parlement, met een meerderheid, internationale werving om ethische redenen afwijst.
- 2002: de ‘UN Conference on Ageing’ neemt in haar ‘International Action Plan on Ageing’ een aantal van Wemos’ voorstellen op, waaronder de gender benadering en het belang van geestelijke gezondheid.
- 2009: Bolivia neemt het recht op gezondheid op in haar grondwet dankzij de gezamenlijke lobby van Accion Internacional por la Salud en Wemos.
- 2009: Dankzij onze lobby kondigt het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA) aan beter toezicht te houden op de naleving van ethische richtlijnen bij klinische testen op proefpersonen buiten Europa.
Herpositionering vanaf 2010: Pleitbezorger ‘Health for All’
In 2010 herpositioneerde Wemos zich als pleitbezorger van mondiale gezondheid met als hoofdtaak beleidsbeïnvloeding ten gunste van volksgezondheid. Daarmee is afgestapt van het ondersteunen van partnerorganisaties en het voeren van publiekscampagnes. Internationale netwerken werden belangrijker voor ons werk, aanvankelijk als informatiebron en later als lobbypartner. Wij richtten ons vooral op de Nederlandse overheid, de Europese Unie, de Wereldhandelsorganisatie (WTO), WHO, de Wereldbank en het Internationaal Monetair Fonds (IMF).
- 2012: EMA publiceert richtlijnen bij de ethische toetsing van geneesmiddelenproeven. De inhoudelijke lobbypunten van Wemos van de afgelopen jaren komen hierin naar voren.
- 2013-2016: In deze periode brengen we onderzoeksrapporten uit over onethische misstanden bij klinische medicijntesten (clinical trials) in India, Kenia, Zuid Afrika, Egypte en Zimbabwe. Dankzij onze lobby en bijdrage aan een rapport over EMA, moet EMA nu jaarlijks rapporteren over acties die zij onderneemt om te garanderen dat medicijnen uit lage- en middeninkomenslanden die op de EU markt komen ethisch getest zijn
- 2015: Na lobby van Wemos voert de Europese Commissie onderzoek uit naar toegevoegde therapeutische waarde van nieuwe medicijnen.
- 2015: De Tweede Kamer neemt een motie aan voor onderzoek naar mogelijke maatregelen tegen hormoonverstorende stoffen en voorlichting aan zwangere vrouwen op dit thema.
- 2016: Begin 2016 wordt de Health Systems Advocacy (HSA) Partnership opgericht, een strategisch partnerschap waarin Wemos samenwerkt met Amref Flying Doctors, African Centre for Global Health and Social Transformation (Achest), Health Action International, en het ministerie van Buitenlandse Zaken (financieringspartner). Het partnerschap richt zich op het versterken van gezondheidssystemen om seksuele en reproductieve gezondheid en rechten te verbeteren in Kenia, Malawi, Oeganda, Tanzania en Zambia.
- 2016: Wemos doet samen met partnerorganisaties van het project Health Workers 4 All beleidsaanbevelingen voor duurzaam beleid voor zorgpersoneel, zoals het aanpakken van het zorgpersoneelstekort in Europa. Deze worden opgenomen in het WHO-rapport Joint Action Plan on Health Workforce Planning & Forecasting.
Jubileum 40 jaar Wemos
Op 19 maart 2019 was het 40 jaar geleden dat Wemos voor het eerst bij elkaar kwam. In het kader van ons jubileum organiseerden we op 6 september 2019 het congres ‘Global health: everybody’s concern, everybody’s business’. Lees hier ons verslag van deze geslaagde middag!
Heden
Lees over onze actualiteiten en hoogtepunten onder nieuws of bekijk onze publicaties.
