“Een collectieve wurggreep”. Zo benoemde moderator Martijn de Greve het huidige farma-systeem tijdens het debat ‘Farma’s Other Futures’ gisteravond in de Rode Hoed. “Iedereen heeft een probleem met het huidige systeem, maar profiteert er ook op een bepaalde manier van”, zei Carla Hollak (hoogleraar stofwisselingsziekten) even daarvoor. En juist dat maakt het zo lastig om goede alternatieven door te voeren. Ondanks de complexiteit ontstond er een open gesprek met veel ideeën over hoe het beter kan.
Met zo’n 120 mensen in de zaal was er behoorlijk wat aandacht voor de problematiek rondom het farma-systeem. Global health advocate Ella Weggen (Wemos) en Sophie Bloemen (Commons Network) spraken in hun introductie kort over het EU Manifest ‘Gezondheid op de eerste plek – toegang tot geneesmiddelen in Europa’. Dit is een gezamenlijke oproep van een aantal organisaties (waaronder Wemos) aan aankomende Europarlementariërs om de gezondheid van burgers en toegang tot medicijnen centraal te stellen in Europees gezondheidsbeleid. Het momentum voor een debat over dit onderwerp was daarom ook nu, volgens Ella.
Snelcursus Big Pharma for (the dumbest of the) dummies
Een divers publiek, van mensen uit de farmaceutische industrie, maatschappelijke organisaties en andere geïnteresseerden, luisterde eerst naar een mini-college van Lucien Hordijk (journalist). Aan de hand van een lijst met cijfers legde hij in sneltreinvaart de werking van ‘Big Farma’ uit. Met deze basiskennis op zak, was het publiek gereed om te luisteren naar alternatieve modellen voor dure geneesmiddelen.
Het was het indrukwekkende verhaal van Robin Kok (taaislijmziekte-patiënte) dat de sfeer van de avond bepaalde. Dankzij – zeer dure – medicijnen zag Robin de afgelopen jaren de kwaliteit van haar leven op onvoorstelbare wijze verbeteren. “Ik stel voor dat we verwijten verwelkomen vanavond, want het móet anders, en daar zijn wij allemaal verantwoordelijk voor,” aldus Robin.
Carla Hollak (hoogleraar stofwisselingsziekten, UMC Amsterdam) is de laatste tijd veel in het nieuws geweest omdat zij zelf medicijnen bereidt voor haar patiënten die anders bijna onbetaalbaar zijn. Zij ziet deze apothekersbereiding, ook wel ‘magistrale bereiding’ genoemd, als een mogelijk alternatief voor dure medicijnen. “Dat werkt echter alleen op kleine schaal”, zei ze. “Verregaande magistrale bereiding is geen oplossing voor het huidige systeem”. Ook benadrukte ze dat we de farmaceutische industrie nodig hebben voor innovatie.
Rob Henning (hoogleraar Farmacologie, Rijksuniversiteit Groningen), vindt dat hij als hoogleraar een publieke functie bekleedt en het daarbij niet past om “een schuur vol Ferrari’s” te willen bezitten. Hij pleit voor een model waarin innovaties die gefinancierd zijn met publiek geld, bijvoorbeeld aan een universiteit, samenkomen in een zogenaamde patent pool, waar vanuit verdere ontwikkeling plaatsvindt. Rob: “Als publieke entiteit moet je je patent in handen houden.
Het systeem loopt vast
Daarna volgden twee paneldiscussies – ‘Het roer moet om’ en ‘Alternatieven voor monopolies’ – over wat én hoe er iets moet veranderen. Politici Pia Dijkstra (D66) en Paul Tang (PvdA) pleitten hierbij voor een Europese aanpak, om samen meer gewicht in de schaal te leggen. “Als klein landje alleen kun je dat niet”, aldus Pia Dijkstra. Paul Tang: “Ieder economisch handboek begint ermee: monopolies reguleer je. En op de een of andere manier hebben overheden en de EU dat nagelaten.”
Annemiek Verkamman (algemeen directeur HollandBio (koepelorganisatie Nederlandse biotechnologie)) was het met de panelleden eens dat er meer transparantie moet komen. “Het systeem loopt vast, het is duur en het markttoelatingsproces duurt lang. Als sector leggen we onvoldoende uit wat we doen. Er moet meer transparantie komen, evenals een patent pool, en we moeten eerder beginnen met het goedkeuringsproces.”
De panelleden spreken ook over de mogelijkheid om via zgn. adaptive pathways geneesmiddelen sneller op de markt te brengen. Daar heeft de European Medicines Agency (EMA), sinds kort gevestigd in Nederland, ook een rol in. Wemos heeft eerder echter, samen met andere organisaties, bezwaar getekend tegen deze aanpak vanwege de risico’s hiervan voor de volksgezondheid. Verder spreken ze over morele dilemma’s (hoeveel zijn we bereid te betalen voor één patiënt?), en over noodzakelijke transparantie over marketing en kostenopbouw. Vanuit het publiek wordt de recente tekorten aan bepaalde generieke medicijnen ingebracht.
