Tom Buis
Hoe ons te beschermen tegen een krachtige lobby van het bedrijfsleven dat onze gezondheid in gevaar brengt? Om deze vraag te beantwoorden kwam professor Nicholas Freudenberg op uitnodiging van Wemos naar Europa. Hij sprak in het Europees Parlement, op het ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport en voor een groter publiek in De Balie.
Professor Freudenberg is verbonden aan de City University of New York School of Public Health en een expert op het gebied van publieke gezondheidszorg. Daarnaast is hij de schrijver van het boek Legaal maar fataal (orig, Lethal but legal). In dit boek gaat hij in op het vraagstuk hoe bedrijven binnen zes grote industrieën zoveel invloed hebben op onze gezondheid, en pleit hij voor bescherming van publieke gezondheid.
De vraag heeft verhoogde actualiteit in Nederland. Met het politieke vuurwerk rond de memo’s over de dividendbelasting, is het wederom duidelijk geworden hoe groot de invloed van grote multinationals op Nederlands beleid is.
19 miljoen doden
De invloed van multinationals beperkt zich niet alleen tot economisch beleid. Het beleid van de tabak, voedsel en frisdrank, alcohol, voertuigen, vuurwapen en farmaceutische industrie staat bekend om zijn impact op onze gezondheid. Bedrijven die actief zijn in deze industrieën ageren dan ook sterk tegen elke vorm van regulering die de publieke gezondheid een dienst kan bewijzen. Professor Freudenberg spreekt van een ‘corporate consumption complex’ waarbij een netwerk van consumentenorganisaties, financiële instituties, adverteerders, politici, lobbyisten en wetenschappers bedrijven steunen die schadelijke (over)consumptie promoten. Het aantal doden wereldwijd dat gerelateerd is aan de consumptie van goederen van een van de zes eerder genoemde industrieën, wordt geschat op ruim 19 miljoen. Een schatting van het aantal mensen die wel ziek zijn geworden als gevolg van deze consumptie maar niet komen te overlijden, is hierin niet eens meegenomen. Het probleem is groot.
Hoop voor verandering
In zijn presentatie aan leden van het Europees Parlement en ngo’s in Brussel gaf Freudenberg aan dat er ook hoop is voor verandering. Een sterker sturende overheid die wetenschap beschermt van de invloeden van bedrijven moet samen met een sterkere publieke sector ervoor zorgen dat onze gezondheidszorg weer beschermd wordt.
Een van de oplossingen die Freudenberg aandraagt om manipulatie door de industrie te beperken, is dat de politiek (en wetenschap) die beschermende rol op zich nemen. Freudenberg onderstreepte in zijn presentatie het gevaar dat niet onafhankelijk onderzoek van kennisinstituten de primaire bron van kennis is voor politici, maar kennis ingegeven uit de industrie.
Een andere mogelijke oplossing ziet Freudenberg in het versterken van de publieke sector. Die kan de private sector tot competitie dwingen in gevallen van kunstmatige monopolie, zoals bijvoorbeeld het geval is in de farmaceutische industrie. Denk hierbij aan deals van de farmaceutische industrie met generieke producenten van medicijnen die hun goedkopere producten daardoor pas later aanbieden. Dit is goed voor de winst van de farmaceutische producent en slecht voor gezondheidskosten. Om dit tegen te gaan is er een sterk optredend overheidsorgaan nodig. Daarnaast kan de publieke sector diensten en producten leveren die in het belang zijn van het grote publiek en niet per se alleen in het belang van aandeelhouders. Dit zou leiden tot een meer gebalanceerde verhouding tussen de private en publieke sector.
Wat misschien voor mij nog wel het belangrijkste advies van Freudenberg was, is dat we er voor moeten waken dat we niet de gedachte laten leiden dat er geen ander wereldbeeld mogelijk is dan dat we nu hebben. We moeten onze zorgen uiten over de invloed van het bedrijfsleven op democratische beslissingen. Politici en beleidsmakers kunnen dit vastleggen in beleid, zodat we wel degelijk verandering teweegbrengen.
Net zoals bij het openbaar maken van de memo’s rond de dividendbelasting, hebben we daar onderzoekers, journalisten en maatschappelijke organisaties voor nodig. Samen met de steun vanuit de samenleving kunnen we er voor zorgen dat gezondheidsbelangen voor economische belangen staan.
