De Access to Medicine Index laat zien dat de industrie niet voorop loopt bij hervormingen op het gebied van patenten en licenties. Een sterk sturende overheid kan hier een oplossing voor bieden.
Onlangs is de nieuwe Access to Medicine Index uitgekomen. Deze tweejaarlijkse index beoordeelt ’s werelds 20 grootste farmaceutische bedrijven op hun inspanningen om geneesmiddelen toegankelijk te maken in lage- en middeninkomenslanden. De index weegt een groot aantal indicatoren, zoals het ontwikkelen van medicijnen tegen vergeten tropische ziekten, medicijndonaties en prijsstrategie. Met de Access to Medicine Index krijgen farmaceutische bedrijven positieve aandacht voor hun initiatieven om medicijnen toegankelijk te maken voor iedereen. Deze positieve stimulans zorgt er volgens de oprichter van de index, Wim Leerveld, voor dat farmaceuten zich actief inzetten om de toegang tot geneesmiddelen wereldwijd te verbeteren. Maar is een ranglijst wel het juiste middel om een verandering af te dwingen in de farmaceutische industrie, of moet de overheid actiever optreden?
De farmaceutische bedrijven worden onder andere beoordeeld op het beleid dat zij voeren op patenten en het verstrekken van licenties. Patenten geven producenten een monopoliepositie; andere bedrijven kunnen een gepatenteerd medicijn niet produceren, waardoor prijzen kunstmatig hoog blijven. Het idee hierachter is dat de farmaceut op die manier de gemaakte investeringen terug kan verdienen. Hierdoor blijven de prijzen kunstmatig hoog. Grondige hervormingen van patenten en licenties zouden de prijzen van dure geneesmiddelen drastisch omlaag kunnen brengen. Want als generieke fabrikanten met licenties medicijnen kunnen produceren die anders beschermd worden onder het patentrecht, ontstaat meer concurrentie, wat leidt tot lagere prijzen.
Onder de noemer ‘patenten en licenties’ worden farmaceuten beoordeeld op een groot aantal categorieën, zoals transparantie, welwillendheid om eigendomsrechten te delen en de reikwijdte van hun licenties. Wanneer we de scores vergelijken met twee jaar geleden valt op dat farmaceuten beter scoren onder het kopje patenten en licenties. Zo zijn farmaceuten bijvoorbeeld steeds transparanter over hun patentaanvragen. Dat is positief. Wie wat verder kijkt, ziet echter dat op andere terreinen nog veel te winnen is.
Zo scoort geen enkele farmaceut punten op het ontwikkelen en toepassen van innovatieve modellen rondom patenten en licenties. Het lijkt erop dat initiatieven die daadwerkelijk voor verbetering van toegang kunnen zorgen, niet zullen komen vanuit de industrie. Het is ook niet erg verrassend dat de industrie zelf geen modellen ontwikkelt die de competitie vergroten. Om dat voor elkaar te krijgen, moet het hele systeem rond patenten en licenties hervormd worden.
Dat het ook anders kan bewijst de internationale organisatie ‘Medicines Patent Pool’. Deze organisatie gaat met farmaceuten in gesprek om ze zo ver te krijgen vrijwillig licenties te verstrekken, nog voordat het patent is afgelopen. Door deze licenties te verzamelen in de ‘Medicines Patent Pool’ kunnen generieke producenten medicijnen produceren waarop ze anders nog jaren hadden moeten wachten. Dit betekent lagere prijzen voor de patiënten die deze medicijnen nodig hebben.
Slechts een handvol farmaceuten doet hieraan mee. Vrijwillige licenties bestaan vandaag de dag alleen voor HIV/aids- en Hepatitis C-medicatie. De Access to Medicine Index van 2018 rapporteert slechts twee nieuwe gevallen van vrijwillig licenseren ten opzichte van 2016. Een erg marginale verbetering.
De Access to Medicine Index maakt pijnlijk duidelijk wat er mis is met de farmaceutische industrie. ’s Werelds grootste farmaceuten verbeteren hun beleid maar mondjesmaat en helaas niet op alle noodzakelijke onderdelen. Zo lang overheden niet een meer sturende rol aannemen en hervormingen afdwingen op het gebied van patenten en licenties, zal de toegankelijkheid van medicijnen wereldwijd een probleem blijven.
Ontvang onze nieuwsbrief
